Waarom het handig is om iets te weten over pigmenten

Inmiddels zijn we tien jaar verder, en heb ik me helemaal verdiept in alles wat met kleur te maken heeft: pigmenten, kleuren mengen, kleurcombinaties, kleurpsychologie, de betekenis van kleuren in verschillende culturen… zelfs kleurtherapie kwam voorbij. En geloof me: een beetje kennis van pigmenten maakt echt een wereld van verschil. Daarom schrijf ik dit blog, zodat jij slimmere keuzes kunt maken als het gaat om verf én kleuren.

Wat zit er eigenlijk in een tube verf?

Of je nu werkt met acrylverf, olieverf of aquarel: elke verf bestaat in de basis uit twee ingrediënten:

1. Pigment
Het pigment is een poeder dat de verf zijn kleur geeft. Dat kan een natuurlijk of synthetisch pigment zijn.

2. Bindmiddel
Het bindmiddel zorgt ervoor dat het pigment zich hecht aan je ondergrond en bepaalt hoe de verf zich gedraagt tijdens het schilderen. Elk type verf heeft z’n eigen bindmiddel:

• Acrylverf: acrylaathars

• Olieverf: lijnolie

• Aquarelverf: Arabische gom

Het bindmiddel heeft invloed op dingen als droogtijd, glans, transparantie en hoe soepel de verf aanvoelt.

Wat zijn pigmentcodes en waarom moet je ze leren lezen?

Op elke tube kwaliteitsverf staat een pigmentcode. Deze code vertelt je met welk pigment de kleur is gemaakt. En dat is handig, want de kleurnaam op de tube klinkt misschien mooi, maar zegt lang niet alles.

Winsor Blue is = Phthalo Blauw

Waarom turquoise een goed voorbeeld is

Ik hou van de kleur turquoise: die frisse kleur die precies tussen blauw en groen in zit. In professionele verfmerken vind je prachtige varianten die gemaakt zijn van pigment PG50 (Cobalt Turquoise). Sommige merken gebruiken ook PB28 of PG23. Al deze varianten zijn mono gepigmenteerd, gemaakt van één enkel pigment. Dat maakt ze zuiver, helder en ideaal om mee te mengen.

Als je kijkt naar de turquoise kleuren van Amsterdam Standard, zie je meteen het verschil. Die zijn allemaal samengesteld uit meerdere pigmenten. En dat merk je: ze zijn wat minder intens en minder voorspelbaar in mengingen.

Deze drie turquoise kleuren van Amsterdam Standard acrylverf: Turquoise blauw, Turquoise groen licht en Turquoise groen,  zijn allemaal gemaakt met precies dezelfde pigmenten: Phtaloblauw (PB15), Phtalogroen (PG7) en Titaanwit (PW6). Het verschil zit alleen in de verhoudingen.

Bij samengestelde kleuren werkt het meestal zo dat het eerste pigment wat vermeld wordt het grootste aandeel heeft, het tweede pigment wat minder, en het derde pigment maar een klein beetje. Bij lichte tinten zie je daarom vaak dat de pigmentcode begint met PW6 (Titaanwit), omdat wit daar het grootste deel van uitmaakt.

Wat handig is om te weten: deze turquoise kleuren zijn dus niet gemaakt met het originele turquoisepigment PB50 (Phthalocyanine Turquoise) of PG23 (Hydrated Chromium Oxide Green). Dat zijn echte, op zichzelf staande pigmenten. De Amsterdam-kleuren zijn in plaats daarvan samengesteld uit goedkopere pigmenten. Daardoor kun je ze ook heel makkelijk zelf mengen.

In professionele acrylverf vind je vaak wél kleuren die rechtstreeks zijn gemaakt met PB50 of PG23. Zulke verf is duurder, maar geeft je wel de échte turquoise kleur.

Wil je toch graag een turquoise kleur kant-en-klaar uit de tube? Kies dan voor een variant die gemaakt is van één enkel pigment. Die laat zich niet alleen beter mengen en aanpassen, maar geeft ook helderdere mengsels en een zuiverder kleur dan samengestelde mengkleuren.

Waarom ik kritisch kies bij het kopen van acrylverf

Ik werk graag met de acrylverf van Amsterdam van Royal Talens. Vooral de Expert-lijn vind ik fijn, maar ook de Standard-lijn is een prima keuze als studieverf. Beide lijnen zijn goed betaalbaar, waarschijnlijk omdat ze in Nederland worden geproduceerd. Maar die aantrekkelijke prijs heeft ook een nadeel: er wordt gewerkt met een beperkt palet aan pigmenten.

Veel kleuren bestaan uit meerdere pigmenten, en mono gepigmenteerde kleuren zijn relatief zeldzaam. Kleuren zoals turquoise en paars zijn bij Royal Talens áltijd gemengd. Een echte, zuivere turquoise van PG50 of een paars op basis van PV23 zul je niet in hun assortiment vinden. In plaats daarvan worden goedkopere pigmenten gecombineerd, zoals PB15, PG7 en PW6. Mooie kleuren hoor, maar als je zelf wilt leren mengen, zijn ze minder geschikt,  je kúnt ze namelijk prima zelf mengen, als je de juiste basiskleuren hebt.

Wat betekent “Hue” op een verftube?

Zie je het woord Hue op een verftube staan? Dan weet je: deze kleur is een imitatie. Vaak is het originele pigment te duur, giftig of zeldzaam, en wordt er een alternatief mengsel gemaakt dat er op lijkt. Zo’n hue-kleur ziet er op het oog goed uit, maar is meestal samengesteld uit meerdere pigmenten, en dus minder zuiver.

Een ander voorbeeld: gebrande omber

Nog zoiets: Burnt Umber. Bij veel merken is dat het klassieke pigment PBr7, een warm aardepigment. Maar bij Royal Talens wordt het gemaakt van PR101 (een synthetisch roodbruin) en PBk11 (Marszwart). De kleur lijkt er best op, maar als je ermee mengt merk je toch het verschil. Het gedraagt zich net anders, en dat kan frustrerend zijn als je subtiele kleuren probeert te maken.

Voor sommige kleuren kies ik een ander merk

Daarom gebruik ik voor bepaalde kleuren liever verf van merken als Ara, Golden, Old Holland, Winsor & Newton of Liquitex Professional. Die hebben wél veel mono gepigmenteerde kleuren in hun assortiment. Dat maakt het mengen makkelijker, voorspelbaarder en vaak ook mooier.

Een beetje kennis van pigmentcodes helpt je om slimmere keuzes te maken. Je leert wat er in je verf zit, waarom sommige kleuren goed mengen en andere niet, en hoe je troebele of doffe resultaten voorkomt. 

Waarom het helpt om pigmentcodes te begrijpen

Toen ik pigmentcodes leerde lezen, ging er een wereld voor me open. Ik begon te begrijpen:

• Welke kleuren ik eigenlijk al had, gewoon in andere tubes met andere namen

• Welke kleuren ik zelf makkelijk kon mengen

• Waarom sommige mengsels er dof uitkwamen

• En hoe ik bewustere keuzes kon maken bij het kopen van verf

Kijk maar eens goed naar de pigmentcodes op je verftubes…

Je zult versteld staan van wat er allemaal staat! Laat je niet misleiden door de kleurnaam, maar check altijd de pigmentcodes. Grote kans dat je de pigmenten die je nodig hebt al in huis hebt!

Wil je nog meer ontdekken over kleuren mengen, pigmenten, kleurgebruik en het maken van sterke kleurcombinaties?
Neem dan een kijkje bij mijn online cursus ‘Perfect Kleuren Mengen & Combineren’ met acrylverf , ook heel geschikt voor olieverf.